Blinde vlekken en ossengal zeep in leiderschap

Tijdens het inpakken van de vakantiespullen is er een vertrouwd middel dat altijd een speciaal plekje in de koffer krijgt bij mij: Ossengal.

Altijd handig om bij me te hebben voor al die onbewust gemaakte vlekken die je er natuurlijk het lastigst uitkrijgt. Dat lastig eruit krijgen, is ook iets waar sommige leidinggevenden tegenaan lopen. Tijd voor een zomers wasje. 

En kleine wasjes, grote wasjes…? Dat mag je helemaal zelf bepalen. Maar stop ze vooral in die wasmasjien!

Je rent van de ene meeting naar de andere. De performance reviews zijn net achter de rug en dan mag je alweer met de doelen van een of ander prestigieus project aan de gang. Nieuwe mensen die net beginnen en ook het afscheid van een groep anderen komt er even tussendoor. Er komt geen eind aan.

Wat er veranderd is

Dit is jouw wereld. Je werkt in een organisatie waar alles op volle toeren draait en jij voelt je thuis in het hart van dit alles. Je stuurt al enkele jaren aan en je hebt de nodige successen geboekt. Voor wat betreft je eigen doelen lig je qua gevoel op koers…en toch ontbreekt er iets aan.

Je merkt het aan jezelf de laatste tijd. In gesprekken lijkt het alsof het meer moeite kost om je punt over te brengen. In de prestaties van je mensen zie je ook hier en daar hikjes, over de grote lijn gaat het goed maar er ontstaan wat barstjes in het voorheen strakke werk. Je hebt het al een paar keer op communicatiegebied gezocht, maar jij communiceert naar je weet altijd heel helder toch? Dus waar zou het nu aan kunnen liggen? Waarom lijkt het toch alsof alles steeds iets meer moeite kost?

De overlevingsstand

Ik zal je uitleggen waarom ik dit opper. In de afgelopen jaren heb ik leidinggevenden fantastische dingen zien doen. Tijdens de crisis was het overleven, er was nauwelijks bewegingsruimte, het devies was ‘meer met minder’. Veel managers zijn echt ‘volwassen’ geworden in deze periode, hebben veel geleerd, zijn wijzer geworden. Misschien heb jij ook in moeilijke tijden aan een team gebouwd dat er nu staat, ondanks veel veranderingen en soms regelrechte verliezen. Je hebt het gered.

Het kan zijn dat er daarbovenop zelfs kort geleden weer heel wat ingrijpende wijzigingen zijn doorgevoerd en alle viziers staan nu gericht op de groei en ontwikkeling verder uitbouwen. Het kan weer! Maar dat vraagt ook wat van jou.

Als je door zo’n periode heen gekomen bent, of recentelijk juist in een nieuwe positie gestart bent, heb je wellicht langere tijd op overlevingsstand gestaan. Alles was anders, de focus, de manier van aansturen, waar op werd gelet qua resultaten en vaak ook de mensen met wie je werkt, of in ieder geval hun houding. Het zou zo maar kunnen dat je een aantal blinde vlekken hebt ontwikkeld die je nu parten gaan spelen.

Wat er ontbreekt

Het hoeft niet zo te zijn dat je je per se herkent in de historie die ik net schetste. Misschien heb jij juist een relatief rustige periode achter de rug. Maar veel leidinggevenden herkennen zich absoluut in het gevoel de grip wat kwijt te raken, de zoektocht naar waar het energielek zit en het verlangen om dingen weer op de rit te krijgen, het liefst sneller en met minder getouwtrek dan nu.

Enkele blinde vlekken zouden jou kunnen belemmeren op met helder zicht je pad succesvol te vervolgen. Een zeer vertrouwd huismiddel om vlekken aan te pakken is nog altijd ossengal. Welke gouden ‘vlekvretende’ tip kun je loslaten op jouw blinde vlek?

Blinde vlekken

Dit zijn de top 5 blinde vlekken die veel leidinggevenden remmen in hun groei.

Sommige vlekken die zo’n diepe indruk achter dat je ze aan de andere kant van stof ook kunt zien. Ze zijn vaak heel hardnekkig weg te krijgen, alsof ze altijd een soort schaduw achterlaten, ook als je denkt ze al weggewassen te hebben. Ze blijven letterlijk ‘hangen’.

Als senior manager kun je soms de hete adem van de top die dichter bij jou dan je mensen zit in je nek voelen. Voor de belangrijke koers die zij willen varen ligt het stuur grotendeels in jouw handen als het op uitvoering aankomt. En daar wringt de schoen. In plaats van een juiste vertaalslag te maken van de richting en jouw mensen aan te sturen met de juiste aanwijzingen, kun je in de valkuil stappen om de druk over te brengen, soms bijna 1-op-1, in een poging die bij jezelf te verlichten.

Nu kun je stellen dat je gewoon een goede of een hele slechte manager bent als je dat laat gebeuren, de realiteit is dat het vaak een onbewust proces is. Het kan iedereen overkomen, ongemerkt. Holle, hip klinkende frasen vanaf de tekentafel meenemen en talloze keren loslaten op je mensen zonder er inhoud aan te geven, wekt ergernis en waarschijnlijk mee onbegrip en verwarring dan duidelijkheid op.

Inweken wil zeggen dat je even de tijd neemt om de druk wat te laten ‘oplossen’ alvorens je het doorzet. Besteed aandacht aan de manier waarop je de boodschap filtert en uiteindelijk formuleert. Je wilt de intentie overbrengen maar niet per se met dezelfde intensiteit. De dingen die jij als leidinggevende zegt en doet maken sowieso een diepe impact op je mensen, dat weet jij maar al te goed, dus weeg je woorden zorgvuldig en besteed aandacht aan je houding.

Je doet er goed aan om bij jezelf na te gaan hoe je niet zozeer de druk, maar de urgentie en prioriteit die bepaalde zaken wellicht nodig hebben over kunt brengen. Toets bij je mensen of je het overbrengt in termen die zij herkennen en waar ze mee uit de voeten kunnen. Deel waar gepast hoe jij jouw verantwoordelijkheden ervaart, je mag best laten zien dat het jou ook raakt. Maar blijf betrouwbaar en een anker voor je mensen, laat je niet teveel uit koers brengen door toegenomen druk van bovenaf. Als jij in verbinding blijft met wat er speelt op de werkvloer en op de juiste manier doseert wat nodig is, zullen je mensen gemotiveerd ervoor blijven gaan en bereik je veel sneller dat jij uiteindelijk ’naar boven’ toe weer de juiste signalen en resultaten afgeven.

In de waan van de dag kun je soms je grip verliezen op je mensen. Iedereen is zo bezig, dat echt afstemming soms het onderspit delft. Er is wel communicatie maar soms weinig effectief, mensen rennen de hele dag langs elkaar heen zonder echt contact te maken. Ook jij merkt dat je wel instructies geeft, ook wel instemmend geknik krijgt maar langzaam de verbinding met je mensen dreigt te verliezen. Aansturen begint te voelen als een vieze glibberige groene vlek die je steeds ontglipt.

Een verfrissende spoelbeurt kan wel eens het antwoord zijn. Breek eens uit de patronen, al is het maar even kort. Las wat tijd in om uit de sleur te komen en wat ontspannen momenten met elkaar te hebben. Tijdens zulke momenten kun je in gesprekken erachter komen wat er echt speelt bij je medewerkers, krijgt iedereen de gelegenheid om even los te laten en voelen mensen zich relaxter en minder bedreigd. De spanning kan dan letterlijk even weggespoeld worden.

Zorg dat je interesse in hen oprecht en ondubbelzinnig is. Suggesties delen over hoe de komende drukke periode met elkaar door te komen en het vertrouwen uitspreken in elkaars kunnen, kan glibberige vlekken met een nare afdruk een verfriste en bruisende oppepper geven. Je leiderschap effectief uitoefenen is soms het wat buiten de gebaande paden zoeken en investeren in duurzame verbinding met je mensen.

Het hoort bij het beeld van de zomer. De enthousiaste grill-master, die met zijn schortje voor, al zwetend werk verzet en de toegestroomde mensenmassa’s blij aan een vol bordje helpt. Als je aan het BBQ’en bent, krijg je allerlei vlekken, van houtskool, tot vet, sausjes, vleesvocht, het is een mengeling van allerlei dingen door elkaar. Langzaam aan ontstaan er vlekken, het is iets wat heel geleidelijk en vanuit een goede intentie opbouwt, je wilt tenslotte de boel tevreden houden, wat is er belangrijker dan dat? En omdat jij zo van het heerlijke uitzicht, het leuke werk en de fijne bewondering voor jouw kookkunsten aan het genieten bent, heb je het idee dat jouw schortje al die vlekken wel opvangt. Hoezo vies t-shirt? Het ziet er toch allemaal prima uit? Realiteit is dat je onbewust keer op keer je handen aan dat t-shirt veegt en geen idee hebt hoe besmeurd het inmiddels geworden is.

Soms kunnen organisaties door een bovenmatige obsessie met de buitenkant, de binnenboel nog al eens vergeten. Alle aandacht gaat uit naar de klant, de marketing, de tevredenheid. Daar wordt tenslotte het geld verdient nietwaar? Niet helemaal, een goed geoliede (niet besmeurde), soepel werkende ‘machine’ aan de binnenkant is van grote waarde. Hoeveel aandacht is er voor de relatie medewerkertevredenheid en klanttevredenheid? Misschien dat je ze allebei regelmatig meet, maar zijn ze ook echt aan elkaar verbonden. Zorg jij goed voor die medewerkers en ben je kritisch op de processen waar zij in werken? Worden zij ook gehoord en kunnen ze een bijdrage leveren aan het verbeteren van de manier waarop de buitenkant van de organisatie gepresenteerd wordt.

Bij voorwassen neem je iets langer de tijd om met de vlekken aan de slag te gaan. Het gaat om aandacht. Die aandacht kan voor de verandering weer eens naar binnen gericht zijn en niet (zoals je tijdens het BBQ’en standaard doet) alleen maar naar buiten.

Het gaat niet alleen om het vergroten van het marktaandeel maar om de markt goed verdelen intern. Het gaat ook niet alleen om klantenbinding of klanttevredenheidscijfers maar vooral om hoe medewerkers contact maken en onderhouden met klanten en wat zij daarvoor nodig hebben. Hoeveel aandacht heb jij daar persoonlijk aan besteed de laatste tijd?

Witte vlekken op een lichte achtergrond vallen in de eerste instantie niet zo op, maar als je ooit een bleekmiddel incident hebt gehad op lichte stof weet je hoe die gespikkelde druppeltjes je kledingstuk definitief kunnen ruïneren. Aannames lijken op ‘de waarheid’ als je door jouw ‘bril’ blijft kijken maar ze hebben vaak meer te maken met hoe jij de wereld graag ziet of hoe die op enig moment in het verleden was dan met het huidige beeld.

Aannames zorgen ervoor dat je geen vragen meer stelt, minder oprechte belangstelling hebt en uitgaat van dingen die niet meer per se kloppen of passend zijn. Het kan leiden tot een hoop frustratie bij je mensen of gemiste kansen om ze in te zetten omdat je mensen letterlijk over het hoofd ziet en daardoor kansen mist. Wellicht dat je in crisistijd hebt vertrouwd op bepaalde vaste waarden en niet heel veel bent afgeweken, maar echte groei komt van experimenteren en eens met ‘andere kleuren’ iets creëren.

Durf eens kleur te bekennen. Ga niet uit van wat was, of wat je van iemand weet maar probeer eens dingen uit in een nieuwe setting, ook in je leidinggeven. Als je nog eens kijkt zie je wellicht in dat dingen heel anders zijn dan waar jij naar dacht te kijken.

Het lastige van een watervlek is dat het in de eerste instantie onschuldig lijkt en soms, als het net op het randje van indrogen staat, bijna niet bestaand. Maar uiteindelijk droogt het op met van die vieze gelige randen en maakt het hoewel minder zichtbaar dan andere vlekken een verder perfect kledingstuk onaantrekkelijk.

Dat is ook wat jouw houding doet. Natuurlijk ken je als senior het klappen van de zweep en heb je heel wat kennis in huis. Maar vergeet niet, kennis is niet langer macht. De echte kennis, is zelfkennis. Van jou als individu maar ook het DNA van je bedrijf. Wie ben jij echt als het erop aankomt en waar staat de organisatie voor. Wat past echt?

Blijf weg van de stellige ‘ik-weet-het-allemaal-al-vorm’, maar ga er vanuit dat je niet alles weet. Een mooie vraag is: Wat kan ik allemaal nog leren? Wat kunnen wij nog leren als organisatie en kan dat ons brengen?

Het is prima dat je een zelfbeeld hebt, maar het meest waardevolle voor jou als leider is om dat beeld voortdurend te toetsen. Niet door jezelf, dat wordt zelden een zuiver plaatje, maar door anderen, waardoor er in ieder geval een breder en meer gebalanceerd beeld ontstaat. Dit ook voor je organisatie. Wees niet bang om eens een bik van buiten te vragen, het zal bijzonder verfrissend zijn voor de manier waarop je naar dingen kijkt.

Een zelfvoldane houding bouwt geen vertrouwen op bij je mensen want je bent eigenlijk niet benaderbaar. Het zorgt er ook voor dat mensen geen verantwoordelijkheid pakken, ze willen immers niet afgerekend worden op iets dat ze toch nooit op ‘jouw manier’ kunnen invullen.

Neem niet aan dat je alles al wel weet. Hoe inlevend je ook bent, je zult uit jezelf nooit alle perspectieven in jezelf kunnen verenigen. Dat hoeft natuurlijk ook niet, maar wat wel bruikbaar is in deze tijd van razendsnele verandering en aanpassingsvermogen is het bij elkaar brengen van andere perspectieven en de rijkdom van daarvan gebruiken. Dat kan soms tot de pijnlijke conclusie leiden dat je het gewoon niet weet. Dat is inderdaad even slikken. Daarbij stil durven staan en leren accepteren dat dit je niet minder waardevol, krachtig of bruikbaar maakt is waar die zelfkennis even goed van pas komt. Hoe eerlijk ben je hierin? Hoe rustig blijf je hieronder? Hoe snel kun je voorbij deze constatering naar weer constructief participeren en aansturen?

Het antwoord op deze vragen borstelt de waarheid over jezelf als leider en de wendbaarheid van je organisatie zichtbaar naar de oppervlakte en bevat belangrijke informatie over hoe snel je vorm kunt geven aan een nieuwe realiteit.